Nurbanu Sultan Koleksiyonu
Demirbaş Numarası 00080-001
Menâru’l-Envâr fî Usûli’l-Fıkh
منار الأنوار في أصول الفقه
Ebu’l-Berekât en-Nesefî, Hâfızuddin Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd en-Nesefî [710/1310]
أبو البركات النسفي، حافظ الدين عبد الله بن أحمد بن محمود النسفي
Eser Arap harfli nesih hattı ile Arapça ve mensur formda, 53 yaprakta, 11 satırlı, 210x130-130x55 mm. ölçüsünde istinsah edilmiştir. İstinsah edilen nüsha; mukavva ve dipleri meşin bir ciltte yer almaktadır. Müstensih bilgisi verilmeyen nüsha 1000 tarihinde istinsah edilmiştir. Eser söz konusu nüshada 1b ve 53a sayfaları arasında bulunmaktadır.
Nüshanın 1a sayfasında eserin bilinen bir diğer adı olarak Kitâb-ı Menâr ismi kayıtlıdır. Ebu’l-Berekât en-Nesefî, söz konusu eserini Pezdevî ve Serahsî’nin fıkıh usulü kitaplarından özetleyerek yazmıştır. Bütün fıkıh usulü konularını özet halinde veren bu eser, müellifin asırlarca medreselerde ders kitabı olarak okutulan ve üzerinde en fazla çalışma yapılan muhtasar eseridir. Nitekim üzerinde şerh, hâşiye, ihtisar olmak üzere birçok çalışma yapılmıştır.
Ön kapağın iç yüzünde müellif adı ve koleksiyon adı, demirbaş numarasının yer aldığı Süleymaniye Kütüphanesi’ne ait bir damga bulunmaktadır. Sayfa kenarlarında ve satır aralarında ise metnin içeriğiyle ilgili alınmış notlar, açıklamalar ve düzeltmeler mevcuttur. Bunların yanı sıra sayfa kenarlarında o sayfada işlenen konu “matlab” ifadesi kullanılarak belirtilmiştir.
Bab ve fasıl başlıkları ile söz başları kırmızı mürekkeple yazılmış olan bu nüshanın sayfa sonlarında müşirler bulunmaktadır. Ayrıca sayfalar cetvelle çevrelenmiştir. Cildin alt kısımlarında ve nüshanın birçok sayfasında ise kurt yenikleri görülmektedir.
Ön kapağın iç yüzünde ve 1a sayfasında Arapça ve Farsça alınmış notlar bulunmaktadır. Notların yanı sıra 56a sayfasında nüshanın, Muhammed Sâlih Alâ’eddin Efendi tarafından temellük edildiği bilgisi kayıtlıdır. Çeşitli şahıs ve vakıf mühürlerinin yer aldığı bu nüshanın 1a ve 3b sayfalarında ise Mahmûd b. Ali’ye ait “el-Vâsık bi’l-Meliki’l-Velî el-Fakîr Mahmûd b. Ali” metinli bir şahıs mührü bulunmaktadır. Ayrıca Seyyid Şeyh Osman el-Celvetî’nin sahip olduğu “Mine’l-Kütübi’l-Mevkûfe li-Şeyh es-Seyyid Osman el-Celvetî Kad Vaza‘ahâ fi’z-Zâviyetilletî Benâhâ” metinli mührün 1a, 2a, 20a, 53a sayfalarında yer aldığı tespit edilmiştir. Bu mühürde tarih 1138, yer ise Şeyh Osman Celvetî Zâviyesi olarak kayıtlıdır. Bunların yanı sıra 55b ve 56a sayfalarında yer alan mühürler silik olmaları nedeniyle okunamamıştır.
(Başlangıç satırları)
(1b)
بسم الله... الحمد لله الذي هدانا الصراط المستقیم والصلوة علی من اختص بالخلق العظیم وعلی آله الذین قاموا بنصرة الدین القویم إعلم أن أصول الشرع ثلث الكتاب والسنة وإجماع الأمة والأصل الرابع القیاس القياس أما الكتاب فالقرآن المنزل علی الرسول المكتوب في المصاحف...
(Bitiş satırları)
(53a)
احتملت الرخصة أیضا كتناول مال الغیر ولهذا لو صبر في هذین القسمین حتی قتل صار شهیدا
(İstinsah kaydı)
(53a)
تمت كتاب المنار بعون الغفار في یوم جمعة سنة الف
Yararlanılan Kaynaklar
DİA, XXXII, 568.
Katib Çelebi, Keşfü’z-Zunûn, II, 1823.
Zirikli, el-A‘lâm, IV, 67.
Mustafa Çil, “Fıkıh Usulü Metnine Şerh Katkısı: Menarü’l Envar Çizgisi” (Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, 2018), 43.
Kaydı oluşturan Tenzile Derin Şahal
Kayıt kontrol Meryem Karabekmez
Nurbanu Sultan Koleksiyonu
Demirbaş Numarası 00080-002
Terceme-i Kitâbü’s-Siyâse fî Tedbîri’r-Riyâse [Kıt‘a]
ترجمه كتاب السياسة في تدبير الرياسة [قطعة]
Ebû Zekeriyyâ Yuhanna b. el-Bıtrîk [200/815 [?]]
أبو زكريا يوحنا بن البطريق
Eser Arap harfli nesih hattı ile Arapça ve mensur formda, 53b, 54b yaprakları arasında, 21 satırlı, 210x130-130x55 mm. ölçüsünde istinsah edilmiştir. İstinsah edilen nüsha; mukavva ve dipleri meşin bir ciltte yer almaktadır. İstinsah bilgileri tespit edilemeyen söz konusu eser, nüshanın ikinci risâlesidir.
Eserin bir diğer bilinen adı, Sırru’l-Esrâr [Kıt‘a] olup söz konusu eserin orijinal dili Yunanca’dır. Nitekim mütercim, eserin giriş kısmında Halîfe Me’mûn’un valisi Hasan b. Sehl (ö. 236/851)’in himayesinde bazı antik eserlerin yazmalarını toplamak üzere Bizans’a gönderildiğini, bu seyahati sırasında kitabı temin ettiğini ve söz konusu eseri önce Yunanca’dan Rumca’ya ardından Rumca’dan Arapça’ya çevirdiğini anlatmaktadır.
Aristoteles’e nisbeti kesin olmayan tıp, firâset ve astroloji konularını da kapsayan risâle; temelde hükümdarların kısımları, halleri, adaletin temini, vezir, elçi ve nâzırların görevlendirilmesinde uygulanan siyaset, harp siyaseti gibi konulardan müteşekkil on makalelik bir eserin Arapça tercümesidir. Ancak bu nüshada, eserin ikinci makalesinin firâsetle ilgili bölümünden yalnızca bazı kısımlar istinsah edilmiştir.
Nüshada söz başlarının ve risâle başlığının kırmızı mürekkeple yazılı olması dikkat çekmektedir. Bunun yanı sıra nüshanın 55a sayfasında Sa‘d sûresi 47. ayetin tefsiri ve bir hadis rivayeti yer almaktadır. 55b ve 56a sayfalarında ise çeşitli fevâid notları bulunmaktadır. Notların yanı sıra 56a sayfasında nüshanın, Muhammed Sâlih Alâ’eddin Efendi tarafından temellük edildiği bilgisi kayıtlıdır. Çeşitli şahıs ve vakıf mühürlerinin yer aldığı bu nüshanın 1a ve 3b sayfalarında ise Mahmûd b. Ali’ye ait “el-Vâsık bi’l-Meliki’l-Velî el-Fakîr Mahmûd b. Ali” metinli bir şahıs mührü bulunmaktadır. Ayrıca Seyyid Şeyh Osman el-Celvetî’nin sahip olduğu “Mine’l-Kütübi’l-Mevkûfe li-Şeyh es-Seyyid Osman el-Celvetî Kad Vaza‘ahâ fi’z-Zâviyetilletî Benâhâ” metinli mührün 1a, 2a, 20a, 53a sayfalarında yer aldığı tespit edilmiştir. Bu mühürde tarih, 1138; yer ise Şeyh Osman Celvetî Zâviyesi olarak kayıtlıdır. Bunların yanı sıra 55b ve 56a sayfalarında yer alan mühürler, silik olmaları nedeniyle okunamamıştır.
(Başlangıç satırları)
(53b)
بسم الله... یا اسكندر لما كان علم الفراسة من العلوم اللطیفة النظریة الفكریة الذي یلزمك علم و تفرس لكثرة ضرورتك إلی الناس وتصرفهم بین یدیك فاثبت لك في هذا الفصل دلائل الفراسة ما صح علی الزمان علمه...
(Bitiş satırları)
(54b)
... فافهم هذه الدلائل التي ذكرت لك فاعتبرها بتمییزك الصحيح ونظرك المصیب فانك تنتفع بها كثیرا إن شاء لله تعالی تمت الرسالة في الفراسة بعون الله وتوفیقه
Yararlanılan Kaynaklar
DİA, XLIII, 580; III, 378.
http://isd.ilem.org.tr/detay/35 (son güncelleme 27 Şubat 2020).
Kaydı oluşturan Tenzile Derin Şahal
Kayıt kontrol Meryem Karabekmez
